Diagnostyka zatkanych kanałów łzowych u dzieci
Spis treści
Diagnostyka zatkanych (niedrożnych) kanałów łzowych u dzieci
Uporczywe łzawienie spowodowane nieprawidłowościami w drogach łzowych stanowią ok. 3% wszystkich dolegliwości okulistycznych i ok. 6% dolegliwości występujących u noworodków i niemowląt. Początkowym niepokojącym objawem jest po prostu łzawienie połączone ze spływaniem łez po policzku bądź koniecznością wycierania oka, jednak w wyniku powikłań może dojść do nadkażenia. W konsekwencji wydzielania się śluzowo-ropnej wydzieliny lub nawet do obrzęku i zaczerwienienia wewnętrznego kącika oka lub powieki.
Natężenie łzawienia pomaga w określeniu jego przyczyny
Badanie pacjenta zgłaszającego nadmierne łzawienie powinno być poprzedzone dokładnym wywiadem, uwzględniającym natężenie objawów i czas ich trwania. Lekarz okulista musi przede wszystkim wykluczyć występowanie łzawienia odruchowego. Stosuje się między innymi skalę Munka, stopniującą natężenie objawów:
Stopień:
- 0 – oznacza brak łzawienia,
- 1 – łzawienie wymagające otarcia oczu mniej niż 2 razy dziennie,
- 2 – łzawienie wymagające otarcia oczu 2-4 razy dziennie,
- 3 – łzawienie wymagające otarcia oczu 5-10 razy dziennie,
- 4 – łzawienie wymagające otarcia oczu więcej niż 10 razy dziennie,
- 5 – stałe łzawienie.
Jeśli wykluczone jest łzawienie jako reakcja na czynniki środowiska, można założyć, że przyczyna dolegliwości zlokalizowana jest w drogach łzowych.
Najczęstsze przyczyny zatkania kanalików łzowych
Przyczyny niedrożności dróg łzowych możemy podzielić na wrodzone lub nabyte. U małych dzieci najczęściej występują te pierwsze, ale precyzyjna diagnostyka musi być wdrożona, by prawidłowo dobrać leczenie.
Występująca u osób dorosłych nabyta niedrożność przewodu nosowo-łzowego może występować w postaci:
- pierwotnej, kiedy to przewlekły stan zapalny powoduje powstawania zwłóknień, które częściowo lub całkowicie zatykają kanalik;
- wtórnej, która także może być wynikiem przewlekłego stanu zapalnego, układowych chorób zapalnych, urazów miejscowych, przewlekłych stanów zapalnych zatok, urazów twarzoczaszki bądź zabiegów chirurgicznych w obrębie zatok przynosowych. Również podawanie niektórych leków stosowanych miejscowo w leczeniu jaskry oraz chemioterapia w leczeniu chorób nowotworowych może prowadzić do rozwoju niedrożności dróg łzowych.
W tym artykule zajmujemy się przede wszystkim wrodzoną niedrożnością przewodów łzowych, powodującą zatkanie kanałów łzowych u niemowląt.
Metody diagnostyczne wykorzystywane do oceny stanu kanałów łzowych
Właściwa diagnostyka dolegliwości obejmuje pełne badanie okulistyczne poszerzone o ocenę dróg odprowadzających łzy. Do wykonywanych badań należą: test kanalikowy, testy barwne z fluoresceiną, wziernikowanie dróg łzowych, dakriocystografia i dakrioscyntygrafia oraz mikroendoskopia dróg łzowych. Oprócz diagnostyki okulistycznej, konieczne może być też przeprowadzenie diagnostyki laryngologicznej, obejmującej endoskopię jamy nosa, badanie tomograficzne i rezonans magnetyczny.
Sondowanie i płukanie dróg łzowych to najprostszy stosowany test, ale powinien on być wykonywany przez doświadczonego okulistę, gdyż jest testem subiektywnym. O występowaniu zwężeń świadczy bowiem opór spotykany przy przesuwaniu sondy przez kanaliki do woreczka łzowego. Sondowanie wykonane u niemowląt w przypadku niedrożności spowodowanej zamknięciem zastawek przewodu nosowo-łzowego przez tzw. zastawkę Hasnera często pozwala na uzyskanie efektu terapeutycznego.
Testy z podaniem barwnika fluorescencyjnego są bardziej obiektywne. Test Jonesa I polega na podaniu roztworu fluoresceiny do worka spojówkowego, a następnie obserwacji wycieku z kanału nosowo-łzowego. Test ten pozwala odróżnić częściową niedrożność kanalików łzowych u niemowląt od patologicznej nadmiernej produkcji łez.
Test Jonesa II należy wykonać zaraz po pierwszym teście. W znieczuleniu miejscowym wypłukuje się resztki fluoresceiny, a następnie podaje się sól fizjologiczną za pomocą strzykawki. Wypłynięcie roztworu podbarwionego fluoresceiną wskazuje na częściową niedrożność przewodów nosowo-łzowych. Wypłynięcie płynu bezbarwnego może świadczyć o częściowej niedrożności w górnej części dróg łzowych, albo o niewydolności pompy łzowej.
Cystografia dróg łzowych polega na wprowadzeniu kontrastu do dróg łzowych i wykonaniu zdjęć RTG, zaś scyntygrafia polega na znakowaniu łez substancją emitującą promieniowanie i ocenie ich przepływu przez drogi łzowe.
Mikroendoskopia pozwala na wizualizację dróg łzowych od wewnątrz oraz równoczesne leczenie laserem. Jest to obecnie najnowocześniejsza metoda postępowania w niedrożności dróg łzowych. Po zabiegu zwykle stosuje się silikonowe rurki, które są umieszczane w drogach łzowych. Zapobiegają one bliznowaceniu dróg łzowych. Czasowo mogą ograniczać spływanie łez przez drogi łzowe, dając złudny efekt zatkania kanalików. Po zabiegu zwykle raz w miesiącu wykonuje się przepłukiwanie dróg łzowych do czasu usunięcia rurek. Rurki utrzymuje się ok. 6 miesięcy.
Znaczenie diagnostyki w postępowaniu terapeutycznym
Analiza budowy anatomicznej dróg łzowych pacjenta połączona z wynikami badań dodatkowych umożliwia precyzyjne określenie miejsca niedrożności i pomaga w wyborze najlepszej metody leczenia.
