Czym jest kontrast i kiedy się go stosuje?
Kontrast, a właściwie środek kontrastujący lub cieniujący, to płynna substancja chemiczna stosowana w badaniach obrazowych z użyciem promieniowania rentgenowskiego – wśród nich znajduje się tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, koronografia czy angiografia. Środki cieniujące pozytywnie najczęściej podawane są dożylnie lub doustnie. Mają zdolność pochłaniania promieniowania RTG bardziej niż tkanki ciała, dzięki czemu lepiej uwidaczniają obraz badanych narządów i ich struktur. Wyraźnie eksponują je na czarnym tle zdjęć rentgenowskich, co pozwala na szybszą oraz dokładniejszą diagnozę, a więc i sprawne wdrożenie leczenia.
Kontrast w okulistyce
W okulistyce kontrast stosowany jest do wykonywania angiografii oka i tonometrii aplanacyjnej wg Goldmanna. W obu przypadkach środkiem cieniującym jest fluoresceina, organiczny związek chemiczny o zielonożółtym odcieniu, podawany dożylnie.
Angiografia służy do diagnozowania chorób siatkówki poprzez sprawdzenie stanu unaczynienia dna oka. Pozwala na rozpoznanie między innymi retinopatii cukrzycowej oraz AMD – zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem. Kontrast zabarwia uszkodzone naczynia siatkówki i wyraźne odcina je od reszty obrazu, pozwalając na łatwiejszą interpretację wyników.
Tonometria to z kolei pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, niezwykle ważny w diagnostyce jaskry. Fluoresceiną barwi się film łzowy, po czym specjalną końcówką tonometru uciska się szczyt rogówki. Zabarwiony film wytwarza wokół końcówki dwa żółtawe półokręgi. Następnie lekarz ustawia skalę tonometru w taki sposób, aby wspomniane półokręgi zetknęły się ze sobą wewnętrznymi krawędziami. To pozwala na uzyskanie wartości ciśnienia.
Czy fluoresceina wywołuje skutki uboczne?
Jak każdy kontrast, fluoresceina może, acz nie musi, powodować niepożądane efekty. Wśród najczęściej występujących znajdują się nudności, zawroty i bóle głowy, świąd, bóle brzucha, wymioty oraz ogólne uczucie dyskomfortu. Dużo rzadziej jest to reakcja lub wstrząs anafilaktyczny. Jeśli jednak istnieje podejrzenie alergii na którykolwiek składnik preparatu, podczas badania może być obecny anestezjolog, który poda leki blokujące reakcję uczuleniową. Dodatkowo skóra, śluzówki i spojówki oka mogą przybrać delikatnie żółty odcień. To samo dotyczy moczu, gdyż fluoresceina wydalana jest wraz z nim. Nie powinien to być jednak powód do zmartwień — to często występujący objaw, który powinien ustąpić całkowicie w ciągu 3-4 najbliższych dni.
Przeciwwskazania
Wśród nich znajduje się:
- Ciąża,
- Wysokie ciśnienie,
- Niewydolność nerek,
- Choroby układu sercowo-naczyniowego,
- Cukrzyca,
- Niektóre leki stosowane w chorobach przewlekłych (w szczególności beta-adrenolityki i środki przeciwhistaminowe).
Niemniej nie są to ostateczne wytyczne. Przed każdym badaniem lekarz okulista przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad, aby upewnić się, czy podanie środka cieniującego będzie bezpieczne. Ponadto jest on aplikowany przez odpowiednio przeszkolony personel, który jednocześnie monitoruje stan osoby badanej. Przed angiografią lub tonometrią można także wykonać testy, mające na celu stwierdzić ewentualną nietolerancję na fluoresceinę.
