Jaskra – Przyczyny
Jaskra to poważna choroba narządu wzroku, polegająca na postępującym zaniku nerwu wzrokowego. We wczesnych stadiach rzadko daje objawy, dlatego najczęściej bywa diagnozowana przypadkowo, podczas rutynowej kontroli wzroku, bądź w zaawansowanym stadium, kiedy na uratowanie wzroku szanse są już nieduże. Warto wiedzieć, jakie są przyczyny wystąpienia jaskry i czy znajdujemy się w grupie ryzyka, bo wtedy dajemy sobie szansę na podjęcie leczenia na tyle wcześnie by znacząco spowolnić lub nawet zatrzymać postęp choroby.
Fizjologia oka
Oko ludzkie jest skomplikowaną strukturą, złożoną z kilku warstw tkanek nadających oku kulisty kształt, chroniących je przed czynnikami zewnętrznymi oraz odpowiedzialnych za odbieranie bodźców wzrokowych. Wnętrze oka wypełnione jest substancją płynno-żelową, która nazywana jest ciałem szklistym. Jest to substancja w pełni przejrzysta, wytwarzana w oku przez cały czas i umożliwiająca jego prawidłowe funkcjonowanie. To właśnie dzięki równowadze napięcia pomiędzy ciałem szklistym, a najbardziej zewnętrzną warstwą oka, czyli twardówką, oko zachowuje swój kształt. Aby zachować swoje właściwości rozpraszające światło, a jednocześnie umożliwiające jego dotarcie do siatkówki, ciało szkliste jest stale usuwane z oka i zastępowane nowym. Miejsce, poprzez które nadmiar cieczy opuszcza gałkę oczną nazywa się kątem przesączania.
Zaburzenia ciśnienia wewnątrzgałkowego i ich skutki
W zdrowym oku kąt przesączania pozostaje stale otwarty, umożliwiając odpływ nadmiaru cieczy z wnętrza oka. W sytuacji patologicznej może jednak dojść do zwężenia lub całkowitego zamknięcia kąta przesączania. Przyczyny takiego zaburzenia są trudne do określenia. Często są dziedziczne, dlatego osoby – najczęściej dzieci – z jaskrą w wywiadzie rodzinnym powinny być objęte szczególną opieką okulistyczną. W pewnych sytuacjach, na przykład przy urazach oka, stanach zapalnych powodujących zrosty, przy nowotworach oraz przy stosowaniu leków sterydowych w okolicach oczu, także należy zwracać uwagę na ciśnienie wewnątrz gałki ocznej.
Zwężenie lub zamknięcie kąta przesączania powoduje bowiem zaleganie ciała szklistego, a zatem wzrost ciśnienia płynu w oku. To właśnie podwyższone ciśnienie w oku odpowiedzialne jest za uszkodzenie bardzo delikatnej struktury, jaką jest siatkówka i nerw wzrokowy. Siatkówka, wyściełająca tylną ścianę oka, składa się ze światłoczułych komórek zwanych czopkami i pręcikami. Sygnały odbierane przez te komórki przekazywane są za pomocą wiązki włókien nerwowych – czyli właśnie nerw wzrokowy – do mózgu.
Nadmierny ucisk na nerw wzrokowy niszczy włókna nerwowe, co doprowadza do zaniku nerwu wzrokowego. Proces ten może przebiegać powoli, miesiącami, a nawet latami, nie dając zauważalnych objawów. Wobec braku łatwych do określenia przyczyn wystąpienia jaskry, warto zwrócić uwagę na czynniki ryzyka, do których należy nadciśnienie tętnicze, zaburzenia naczyniowe, zaburzenia gospodarki tłuszczowej, cukrzyca, wady wzroku, nieprawidłowości w budowie oka, a także wiek powyżej 35 lat. Jeśli występują u nas nawet dwa z wymienionych czynników, powinniśmy wykonywać badanie dna oka przynajmniej raz do roku.
U niektórych pacjentów może dochodzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego przy prawidłowym ciśnieniu – jaskra normotensyjna. Uważa się, że jest ona spowodowana zaburzenia ukrwienia nerwu wzrokowego. Warto wtedy przeanalizować czynniki ograniczające zaopatrzenie nerwu przez krew. W takiej sytuacji okulista zwykle zleca dodatkowe konsultacje innych specjalistów, np. neurologa, chirurga naczyniowego i zleca dodatkowe badania USG doppler tętnic szyjnych czy rezonans magnetyczny głowy i oczodołów.
