Jaskra – co to jest
Jaskra należy do najpoważniejszych zagrożeń narządu wzroku. Jest to choroba, która polega na postępującym zaniku nerwu wzrokowego, nie dając objawów we wczesnym stadium i dlatego jest trudno wykrywalna.Pacjenci późnio zgłaszają się do spcejalisty, ponieważ objawy pojawiają się w zaawasowanym stadium. Uszkodzeń powstałych w przebiegu choroby nie da się cofnąć. Całkowite wyeliminowanie czynnika powodującego wystąpienie jaskry także jest trudne, zatem pacjent u którego zdiagnozowano jaskrę musi pozostawać pod stałą kontrolą okulisty do końca życia. Celem leczenia jaskry jest przede wszystkim spowolnienie lub, jeśli to możliwe, całkowite zatrzymanie postępu choroby.
Dlaczego jaskra jest tak niebezpieczna?
W jaskrze uszkodzeniu ulega nerw wzrokowy, a objawem są ubytki w polu widzenia pojawiające się zwykle od zewnętrznych częściach pola widzenia. Nasz mózg początkowo je ignoruje, lub uzupełnia jasnymi plamami, lub pole widzenia z drugiego oka uzupełnia powstały ubytek, dlatego zauważenie tych ubytków bez specjalistycznego badania jest niezmiernie trudne. Kiedy już zaczynają przeszkadzać w prawidłowym widzeniu, jaskra jest zwykle bardzo zaawansowana. Ponieważ zanik nerwu wzrokowego jest nieodwracalny, w przypadku jaskry ogromne znaczenie ma profilaktyka i wczesne wykrycie choroby, na etapie, gdy wyraźne objawy jeszcze nie występują.
Podczas rutynowych kontroli wzroku mierzy się zwykle ciśnienie wewnątrzgałkowe, badane jest także dno oka, w szczególności z oceną tarczy nerwu wzrokowego. Na podstawie dostrzeżonych nieprawidłowości sugerujących prawdopodobieństwo wystąpienia jaskry, lekarz okulista może skierować pacjenta na bardziej szczegółową diagnostykę.
Jakie są przyczyny wystąpienia jaskry?
Oko ludzkie ma kształt w przybliżeniu kulisty i zbudowane jest z zewnętrznych tkanek nadających mu kształt, które wypełnione są cieczą – ciałem szklistym. Ta przezroczysta substancja wywiera nacisk na tkanki zewnętrzne oka, dzięki czemu utrzymuje jego kształt. Ciało szkliste jest przez cały czas wytwarzane w oku, jego nadmiar zaś winien stale wypływać przez kąt przesączania znajdujący się między rogówką a twardówką.
Dno oka wyściełane jest tkanką odpowiedzialną za widzenie, czyli siatkówką, z której przekazywane są za pomocą nerwu wzrokowego do kory wzrokowej w tylnej części mózgu. Zarówno siatkówka, jak i nerw wzrokowy, są strukturami bardzo delikatnymi i podatnymi na uszkodzenia. Wzrost ciśnienia płynu szklistego w gałce ocznej jest czynnikiem, który może powodować uszkodzenie i zanik nerwu wzrokowego. Jeśli zaburzeniu ulegnie wypływ nadmiaru płynu z oka, może dojść do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Rodzaje jaskry
Wzrost ciśnienia w gałce ocznej spowodowany może być przez zwężenie, lub całkowite zamknięcie kąta przesączania. Przyczyny takiego stanu mogą wynikać z nieprawidłowości w budowie kąta przesączania, bądź wystąpić bez konkretnej przyczyny. Jeśli kąt przesączania jest częściowo zablokowany lub zwężony, mówimy o jaskrze otwartego kąta przesączania. Ciśnienie wewnątrz oka wzrasta wtedy o niewielką wartość, która może się utrzymywać stale, bądź zwiększać czasowo, a potem wracać do fizjologicznych wartości.
Sytuacja taka sprawia, że proces niszczenia włókien nerwowych w nerwie wzrokowym przebiega powoli, miesiącami, a nawet latami, bez dawania wyraźnych objawów. Ten rodzaj jaskry określa się jako jaskra przewlekła bądź jaskra z otwartym kątem przesączania i stanowi on niemal 90% wszystkich przypadków jaskry.
Jeśli kąt przesączania ulegnie całkowitemu zamknięciu, występuje jednostka chorobowa nazywana jaskrą z zamkniętym kątem przesączania, bądź jaskrą ostrą. Następuje wtedy gwałtowny i bardzo duży wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, dający wyraźne objawy w postaci bólu oczu lub oka, bólu głowy połączonego z nudnościami, a nawet wymiotami, niewyraźnego widzenia oraz widzenia okręgów w rodzaju aureoli lub halo wokół źródeł światła.
Ten rodzaj jaskry, pomimo rzadkiego występowania, jest równie groźny, gdyż czyni spustoszenia w polu widzenia w ciągu zaledwie kilku godzin. Zauważenie któregoś z wyżej opisanych objawów wymaga natychmiastowej interwencji lekarza najlepiej na pogotowiu okulistycznym.
Profilaktyka jaskry i czynniki ryzyka
Ponieważ wczesne objawy jaskry są tak trudne do wykrycia, bardzo istotna jest profilaktyka. Przynajmniej raz na dwa lata powinniśmy umówić się na wizytę u okulisty, w celu przeprowadzenie podstawowego badania wzroku. Podczas takiej wizyty lekarz zbada także nasze ciśnienie wewnątrzgałkowe i zajrzy do środka oka, by ocenić stan siatkówki i nerwu wzrokowego. Trzeba pamiętać, że samo podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe nie stanowi o diagnozie jaskry, jest natomiast podstawą do przeprowadzenia bardziej szczegółowej diagnostyki.
Jeśli w badaniu wyszło podwyższone ciśnienie śródgałkowe, ale nie ma uszkodzeń w obrębie nerwu wzrokowego, warto to ciśnienie kontrolować nawet co pół roku. Pacjenci Optomed mogą bezpłatnie dokonać pomiaru ciśnienia w naszych placówkach. Podobnie należy odbywać częstsze wizyty kontrolne, jeśli występują u nas inne czynniki ryzyka związane z jaskrą. Szczególną uwagę musimy zwrócić na oczy, jeśli
- mamy nadciśnienie lub niskie ciśnienie tętnicze;
- występują zaburzenia naczyniowe;
- mamy cukrzycę bądź zaburzenia gospodarki tłuszczowej;
- mamy wadę wzroku;
- występują nieprawidłowości w budowie oka spowodowane inną chorobą, bądź urazem;
- w rodzinie występuje historia jaskry.
- wysoka krótkowzroczność
- cienka rogówka
Także wiek powyżej 35 lat jest czynnikiem ryzyka, więc po przekroczeniu tego wieku warto kontrolować oczy raz do roku, nawet jeśli nie mamy wady wzroku.
Jak diagnozuje się jaskrę?
Jeśli podczas wizyty kontrolnej, podczas badania dna oka, lekarz dostrzeże nieprawidłowości w budowie nerwu wzrokowego, kieruje pacjenta na bardziej szczegółowe badania. Najnowszej generacji urządzenia do badania dla oka umożliwiają nie tylko obserwację siatkówki oraz tarczy nerwu wzrokowego przez lekarza w odpowiednim oświetleniu i powiększeniu. Pozwalają one także na obserwację w podczerwieni i wykonywanie fotografii przesłanych do komputera, które później porównuje się z kolejnymi zdjęciami w celu oceny postępów choroby.
Jaskrę potwierdza także badanie pola widzenia, podczas której ocenia się ubytki w polu widzenia i ich ewentualne powiększenie się w miarę postępu choroby, lub zatrzymanie na danym poziomie, jeśli wdrożone leczenie jest skuteczne.
Dalsze badania takie jak ultrasonografia, badania mikroskopowe i badania obrazowe, w tym OCT i PENTACAM służą ocenie stanu kąta przesączania i jego wpływu na wzrost ciśnienia gałkowego, z ewentualnym wskazaniem do zabiegu chirurgicznego lub laserowego. Badania wykonuje się także dla oceny tylnego bieguna gałki ocznej, w tym grubości warstwy włókien nerwowych i ocenę komórek zwojowych siatkówki.
Jak wyleczyć jaskrę?
Leczenie jaskry ma na celu przede wszystkim zatrzymanie postępu choroby lub przynajmniej jej znaczne spowolnienie. Współczesna medycyna nie pozwala na odbudowanie zniszczonych włókien nerwowych, a tym samym przywrócenie istniejących ubytków w polu widzenia. Podstawowe metody leczenia, zarówno farmakologicznego, jak i operacyjnego, skupiają się na wyeliminowaniu czynnika prowadzącego do uszkodzeń nerwu wzrokowego, czyli podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Stosowane leki powodują zmniejszenie wytwarzania płynu wewnątrzgałkowego, lub usprawniają jego wypływ z gałki ocznej. Przeprowadzane zabiegi chirurgiczne służą otwarciu kąta przesączania za pomocą metod tradycyjnych, jak i z wykorzystaniem precyzyjnych i mniej inwazyjnych technik laserowych.
Wczesne wykrycie jaskry pozwala na natychmiastowe wdrożenie odpowiedniego leczenia. Zatrzymanie procesu chorobowego to jedyna metoda na utrzymanie dobrej jakości widzenia przez całe życie.
