Rozwój widzenia dziecka od narodzin do 3 roku życia

Narząd wzroku jest tym, który kształtuje się i rozwija w łonie matki, jednak wiele procesów zachodzi już po narodzinach. Pierwsze reakcje źrenic na światło oraz dobrowolne ruchy gałek ocznych można zaobserwować już w 30 tygodniu ciąży. Jeśli wykształcony układ wzrokowy (gałka oczna, nerw wzrokowy, droga wzrokowa, ale też odpowiadające za widzenie części kory mózgowej) jest sprawny, po przyjściu dziecka na świat progresja jest kontynuowana. Pierwsze dwa lata życia to okres, kiedy narząd wzroku wciąż się rozwija, jednak większość dzieci po ukończeniu 1 roku życia widzi tak samo jak zdrowe osoby dorosłe.

W tym artykule opisujemy stadia rozwoju narządów wzroku i prawidłowe funkcje wzrokowe na poszczególnych etapach życia dziecka. Wskazujemy też, jakie objawy powinny zaniepokoić rodziców i skłonić ich do konsultacji z lekarzem specjalistą.

1 MIESIĄC ŻYCIA:

• u dziecka pojawia się odruch rogówkowy (powieki dotkniętego oka zamykają się),
• źrenice reagują na światło,
• powieki zamykają się lub zaciskają pod wpływem silnego światła skierowanego na twarz dziecka,
• pojawiają się pierwsze skokowe i wodzące za przedmiotem (w poziomie) ruchy gałek ocznych,
• dziecko wykazuje zainteresowanie prostymi, kontrastowymi wzorami w dużych rozmiarach.

Zaniepokoić powinny:

• zauważalna różnica wielkości gałek ocznych lub nieprawidłowe ułożenie któregoś z oczu,
• wszelkie różnice obserwowane w wyglądzie tęczówek, źrenic i powiek,
• zaczerwienienie lub łzawienie oczu, a także pojawianie się wydzieliny ropnej,
• powieki opadające podczas otwarcia oczu,
• oczopląs,
• częste uciskanie oczu piąstkami.

2-3 MIESIĄCE ŻYCIA:

W tym okresie rozwija się koordynacja gałek ocznych. Rodziców nie powinny niepokoić ich zbieżne ruchy – na tym etapie dziecko może zezować. Sygnały, że wzrok rozwija się prawidłowo to:

• zainteresowanie światłem, chętne wpatrywanie się w jasne ściany i błyszczące przedmioty,
• przyglądanie się twarzom bliskich osób, nawiązywanie kontaktu wzrokowego, odpowiadanie uśmiechem na uśmiech,
• oglądanie swoich rąk,
• podążanie wzrokiem za poruszającą się poziomo zabawką (40-60 cm od oczu),
• reakcja na dźwięki polegająca na patrzeniu w kierunku, z którego dobiegają.

Zaniepokoić powinny:

• nadwrażliwość na światło – mrużenie, zamykanie lub zaciskanie powiek,
• brak kontaktu wzrokowego,
• przyglądanie się tylko jednej z rąk,
• opóźniona reakcja na pokazywane zabawki,
• brak koordynacji gałek ocznych – częste zezowanie, ruchy gałek ocznych niezależnie od siebie,
• ustawianie głowy w jedną stronę wskazujące na to, że dziecko patrzy tylko jednym okiem.

3-6 MIESIĘCY ŻYCIA:

W tym okresie dziecko zaczyna widzieć barwy i dostrzegać głębię, a co za tym idzie, jest zainteresowane coraz większą ilością przedmiotów. Niemowlę powinno już:

• ustawiać oczy centralnie,
• skupiać wzrok na przedmiotach znajdujących się w odległości do 1 m,
• badać swoje ręce i wkładać je do ust,
• chwytać zabawki znajdujące się w zasięgu jego wzroku, przekładać je z ręki do ręki, interesować się przedmiotami upadającymi oraz toczącymi się.

Konsultacja z lekarzem jest wskazana, gdy dziecko:

• nie skupia wzroku na osobach ani przedmiotach, nie interesuje się otoczeniem,
• nie wyciąga rąk w kierunku pokazywanych mu zabawek,
• nie reaguje na odbicie w lustrze.

6-10 MIESIĘCY ŻYCIA:

Na tym etapie rozwija się koordynacja odruchów obuocznych oraz koordynacja oko-ręka, w związku z czym dziecko powinno już:

• bawić się, wyrzucając zabawki i patrząc, gdzie upadły,
• wodzić wzrokiem za przedmiotami w pionie oraz poziomie,
• skupiać uwagę na dłużej, chętnie oglądać ilustracje w książkach,
• reagować na wyraz twarzy rodzica.

Niepokojące może wydawać się, gdy dziecko:

• nie interesuje się nowymi zabawkami,
• nie patrzy na zabawki podczas zabawy, nie skupia wzroku na przedmiotach,
• nie obserwuje domowników ani otoczenia,
• z opóźnieniem reaguje na bodźce wzrokowe, ma problemy z koordynacją ruchów głowy i oczu oraz ogólnie z motoryką.

11-12 MIESIĘCY ŻYCIA:

Na tym etapie koordynacja ruchowa oraz wzrok doskonalą się, zatem dziecko powinno:

• płynnie śledzić wzrokiem za ruchomymi przedmiotami (bez poruszania głową),
• obracać głowę, by spojrzeć w określonym kierunku,
• naśladować wyraz twarzy rodziców,
• dostrzegać drobne elementy i detale zabawek czy szczegóły na ilustracjach i interesować się nimi,
• próbować rysować lub wykonywać inne prace plastyczne.

Niepokój opiekunów powinny wzbudzić:

• brak zainteresowania obrazkami i ilustracjami w książeczkach,
• zaburzona motoryka – dziecko ma problem z chwytaniem przedmiotów, wycelowaniem w nie rączką,
• mała ruchliwość – dziecko nie podąża w stronę zabawek ani w kierunku osób.

1-3 ROK ŻYCIA

W tym wieku dziecko powinno:

• mieć dobrze wykształconą koordynację wzrokowo-ruchową pozwalającą wodzić wzrokiem według potrzeb i w pełnym zakresie ruchu,
• kształtować pamięć wzrokową, układając puzzle lub układanki,
• rozróżniać przedmioty i ludzi,
• chętnie obserwować środowisko,
• mieć orientację przestrzenną w domu i innych dobrze znanych mu miejscach.

Niepokojące powinny wydać się:

• brak płynności ruchów głowy i oczu,
• brak zainteresowania książeczkami,
• niska aktywność ruchowa,
• potykanie się o przedmioty, progi, zawadzanie o meble czy framugi.

Źródła:

• „Funkcjonowanie wzrokowe małych dzieci słabowidzących“ Małgorzata Walkiewicz-Krutak
• „Okulistyka-podstawy kliniczne” Maria Hanna Niżankowska
• „Widzenie – wady refrakcji“ Marek Ożóg
• „Rozwój widzenia u dzieci“ Maria Molska

+14

-5